(Thanh tra)- Trong thời gian dài, UBND tỉnh Sơn La nhiều lần gửi văn bản đề nghị Trung ương xem xét để công ty khai thác khoáng sản của tỉnh được xuất khẩu quặng thô, đây được coi là việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp (DN). Tuy nhiên, đằng sau sự việc này còn ẩn chứa nhiều điều bất thường?
Sơn La xin Trung ương gỡ khó cho DN
Khu vực lòng hồ thủy điện tích nước thuộc địa phận huyện Mường La có trữ lượng quặng sắt tương đối lớn. Từ năm 2005, Thủ tướng Chính phủ đã giao cho tỉnh Sơn La khai thác thu hồi khoáng sản tại khu vực này cho đến khi lòng hồ tích nước.
Mãi đến năm 2009, UBND tỉnh Sơn La mới có Quyết định số 2849 cho phép Cty TNHH Tuấn Đạt (Cty Tuấn Đạt) khai thác trên diện tích 2ha, ở cao độ từ 180 - 215m vùng ngập lòng hồ thủy điện. Sản lượng khai thác ban đầu chỉ 15 ngàn tấn/năm.
Sau đó, năm 2010, điều chỉnh lên trên 200 ngàn tấn/năm và gia hạn giấy phép đến tháng 9/2012.
Trong 2 năm (từ tháng 9/2009 - 9/2011), Sở Công thương Sơn La xác nhận Cty Tuấn Đạt khai thác được 430 ngàn tấn, xuất bán trong nước 60 ngàn tấn, xuất khẩu sang Trung Quốc hơn 83 ngàn tấn, tồn kho 30 ngàn tấn tại Lào Cai và hơn 256 ngàn tấn tại huyện Mường La.
Tuy nhiên, ngày 9/1/2012, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 02/2012/CT-TTg dừng xuất khẩu khoáng sản thô. Sau đó, Cty Tuấn Đạt có báo cáo Sở Công thương Sơn La xin xuất khẩu quặng sắt đã ký hợp đồng với đối tác Trung Quốc. Tại văn bản này, Cty Tuấn Đạt trình bày có 23 ngàn tấn quặng đã xuất hóa đơn để làm thủ tục hải quan tại Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai, nhưng chưa xuất khẩu được vì phải thực hiện Chỉ thị 02. DN này xin được xuất khẩu trả nợ theo hợp đồng với khối lượng 220 ngàn tấn quặng sắt, trong đó bao gồm hơn 23 ngàn tấn quặng đã xuất hóa đơn và 197 ngàn tấn theo hợp đồng đã ký.
Ngày 29/8/2012, ông Bùi Đức Hải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La, ký Công văn số 1876/UBND-KTN gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ Công thương đề nghị cho Cty Tuấn Đạt được xuất khẩu quặng tồn kho để tháo gỡ khó khăn.
Bất thường sau chuyện “gỡ khó”?
Tại sao là 1 trong tổng số 1.300 DN đang hoạt động tại tỉnh Sơn La, nhưng Cty Tuấn Đạt lại được ưu ái như vậy? Thực chất Cty này có đầy đủ năng lực như lãnh đạo tỉnh đánh giá hay không?
Tìm hiểu việc này tại điểm khai thác của Cty Tuấn Đạt (bản Khâu Ban 2, xã Mường Trai, huyện Mường La), Trưởng bản Lò Văn Loại khẳng định: “Quặng của Cty Tuấn Đạt không chỉ được tận thu ở lòng hồ được cấp phép mà còn tận thu ở dọc 2 bên đường. Năm ngoái, có đoàn kiểm tra đến, Cty Tuấn Đạt mới chuyển máy móc xuống chỗ được cấp phép để “dàn cảnh quay phim chụp ảnh”, thậm chí cho nổ mìn giả để đoàn kiểm tra trên tỉnh thấy, hôm sau lại rút quân cùng máy móc ra ngoài”.
Ông Lèo Văn Lay, Chủ tịch UBND xã Mường Trai, cũng cho biết: “Cty Tuấn Đạt có tận thu khoáng sản tại lòng hồ với số lượng ít, sau đó Cty Tuấn Đạt làm đường nông thôn gặp quặng ở đâu thì tận thu tới đó”. Như vậy, về nguồn gốc, quặng được tận thu từ lòng hồ khác với quặng khai thác tận thu dọc 2 bên đường khi Cty Tuấn Đạt tham gia làm đường nông thôn.
Thêm vào đó, Cty này trình lên cơ quan chức năng đang có hơn 23 ngàn tấn tồn trong kho của Cty Hoàng Lan - đơn vị mà Cty Tuấn Đạt ủy thác xuất khẩu. Ông Nguyễn Duy Nhượng, Giám đốc Sở Công thương Sơn La, cho biết: “Các cơ quan chức năng tỉnh đã sang kho của Cty Hoàng Lan và thấy quặng của Cty Tuấn Đạt để chung với quặng của Cty Hoàng Lan, thậm chí đã lấy mẫu mang về xét nghiệm thì thấy đúng là quặng của Sơn La”. Tuy nhiên, khi PV hỏi về mẫu cũng như các hóa đơn cước vận tải mà Cty Tuấn Đạt cung cấp để chứng minh việc đơn vị này đã chở 23 ngàn tấn quặng sang Lào Cai thì ông Nhượng không đưa.
Tại biên bản xác định khối lượng tinh quặng sắt (đủ tiêu chuẩn xuất khẩu) tồn kho thực tế của đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh Sơn La lập ngày 11/1/2013, bao gồm Sở Công thương, Sở Tài nguyên và Môi trường, Cục Thuế Sơn La, Công an tỉnh (PA81) đã xác định trên thực tế Cty Tuấn Đạt hiện còn 144.134 tấn tinh quặng sắt tồn kho đủ điều kiện xuất khẩu.
Theo tìm hiểu của PV, để chuyển từ quặng thô sang tinh quặng sắt đòi hỏi phải trải qua quá trình “tuyển quặng” khá là phức tạp, tốn nhiều thời gian và công sức. Quặng thô phải qua máy nghiền bi nghiền nhỏ, sau đó phải qua máy tuyển quặng để ra được tinh quặng sắt. Vậy, toàn bộ số quặng của Cty Tuấn Đạt đã xuất bán cho khách hàng trước đây cũng như số đang còn tồn kho (được đoàn kiểm tra liên ngành xác định là “tinh quặng sắt”) có thật là tinh quặng hay quặng thô? Liệu Cty Tuấn Đạt có “phù phép” trên giấy tờ quặng thô thành tinh quặng sắt hay không?
Tại tỉnh Lào Cai, chúng tôi “mục sở thị” kho bãi của Cty Hoàng Lan, được bà Hoàng Nga (Giám đốc Cty Hoàng Lan) xác nhận số quặng của Cty Tuấn Đạt đang “mọc cỏ” nằm trong kho của Cty là 30 ngàn tấn, khác xa số liệu mà Giám đốc Sở Công thương Lào Cai cung cấp. Toàn bộ số hàng tồn kho này nằm ở đây từ năm 2011, Cty Tuấn Đạt lo khâu vận chuyển, Cty Hoàng Lan chỉ nhận ủy thác cho Cty Tuấn Đạt đứng ra ký hợp đồng với bên Trung Quốc.
Bà Nga khẳng định: “Tất cả số quặng này đều có đầy đủ giấy tờ hợp lệ”. Về chất lượng quặng của Cty Tuấn Đạt, bà Nga, đánh giá: “Hàm lượng thấp, hàng xấu, lưu huỳnh, phốt pho cao, kẹp si lic nhiều. Trung Quốc họ cũng chê. Ngay cả khi chưa cấm xuất khẩu phía Trung Quốc cũng không mặn mà, giờ khó bán lắm”.
Trả lời câu hỏi: Nếu phát hiện Cty Tuấn Đạt khai thác quặng trái phép rồi xuất hóa đơn để hợp thức hóa số lượng quặng này thì bà có mua không?, bà Nga trả lời: Nếu bên Cty THNN Tuấn Đạt mà làm sai thì chúng tôi sẽ không hợp tác, không làm nữa…
Tuy nhiên, khi PV đề nghị bà Nga cung cấp văn bản, giấy tờ để chứng minh số quặng tồn trong kho của Cty Hoàng Lan đúng là của Cty Tuấn Đạt hay không thì bà Nga lại từ chối.
Chủ trương cho DN xuất khẩu quặng tồn kho của Thủ tướng Chính phủ là một giải pháp xử lý tình thế để hỗ trợ DN trong thời điểm kinh tế khó khăn, thế nhưng chủ trương đúng đắn này vừa được ban hành đã có dấu hiệu bị lợi dụng.
Đề nghị Bộ Công thương cùng các cơ quan chức năng có thẩm quyền cần sớm vào cuộc kiểm tra, làm rõ những bất thường trong việc các tỉnh, trong đó có tỉnh Sơn La xin xuất khẩu quặng tồn kho mà trường hợp Cty Tuấn Đạt nói trên là một ví dụ điển hình.
Joyal hoạt động ở biên giới của bộ máy khai thác mỏ. Chúng tôi sử dụng tài sản đẳng cấp thế giới, công nghệ, năng lực, và biết cách đáp ứng nhu cầu của khách hàng và cung cấp giá trị lâu dài.
